Siyah Çayın Zararları, Çay Keyfi Yaparken Dikkat!

Sabah kahvaltı ile başlayan Çay Keyfi. Gün boyunca devam ediyor. Peki içtiğimiz siyah çay'ın zararları varmı? Kıpkırmızı demlenmiş bir bardak nefis çaydan daha iyi yorgunluğunuzu alacak ve insanı rahatlatacak şey pek yoktur. Siyah çayı dünyada en çok içen milletlerdeniz ve ülkemizde üretilen çay da dünyanın en iyilerinden.

Siyah Çayın Zararları, Çay Keyfi Yaparken Dikkat!

Milli içeceklerimizden olan siyah çayın faydaları aslında yabana atılacak cinsten değil çünkü tamamen bitki yapraklarından elde edilen doğal ve katkısız bir içecek var karşımızda. Böyle iken “her şeyin fazlası zarar” ilkesi çay içinde geçerli. Aslında birçok açıdan sağlığa iyi gelen çay, çok ve yanlış içildiğinde hafif bir takım zararları da olabiliyor. İşte biz de bu yazıda siyah çayın olası zararları ve bunların hangi durumlarda ortaya çıktığından bahsedeceğiz.

Aç Karnına Çay İçmek Mide Bulandırabilir 

Çayda tanik asit diye aslında birçok faydası olan bir madde bulunur. Ancak asit yapısı nedeniyle tanik asit boş mideyi rahatsız ederek mide bulantısına yol açabilir. Bu yüzden bir öğünden hemen önce yada sabah kalktıktan hemen sonra hiçbir şey yemeden çay içmek mide bulantısı ile sonuçlanabilir ve pek önerilmez.

Aç karnına içilen çayın bir başka zararı ise çaydaki kafeinin boş mideyi hemen geçip çok hızlı bir şekilde kana karışması. Uyarıcı bu maddenin ani etkisini, açlık sebebiyle vücudun zayıf düşmesiyle birleşince sersemlik, fevrilik ve baş dönmesi gibi yan etkiler ortaya çıkabilir. Kafeinin yan etkileri aç karnına içmediğiniz zaman da kendini gösterebilmektedir.

Kafein 

Kafein dünya çapında en yaygın şekilde kullanılan uyarıcı maddedir ve çoğunlukla içecekler yoluyla vücuda alınmaktadır. Çay, yeşil çay , mate, kahve, kakao ve çikolatada doğal olarak kafein bulunur. Kola ve enerji içeceklerine ise katkı olarak eklenmektedir. Kafein, beyne etki ederek uyku ve yorgunluk hissini azaltır, konsantrasyon ve algı seviyesini yükseltir. Kalp atışını hızlandırarak kan basıncını yükselten kafein aynı zamanda kasları uyarır ve daha enerjik olmanızı sağlar. Kafein, normal miktarda alındığında zararı yoktur ama yüksek dozlarda bazı yan etkiler ortaya çıkabilmektedir. Kafeinin yan etkileri arasında yüksek tansiyon, çarpıntı, ürperme, titreme, gerginlik, endişe, stres, hararet vs. sayılabilir. Bu yüzden özellikle akşam saatlerinde çok çay içmek bazı kişilerde uykuyu kaçırabilmektedir.

Sağlıklı bir yetişkin için günlük kafein üst limiti 400­500 mg olarak öngörülmüştür. Ergenlik çağındakilere ise 100 mg’dan fazlası önerilmez. Çocuklar için üst limiti daha da düşük olan kafein, aşağıda açıklayacağımız üzere gebe ve emziren kadınlara tavsiye edilmemektedir. Günlük kafein tüketiminizi ölçmek çok kolay değil çünkü çaydaki kafein miktarı çayın türüne ve ne kadar koyu demlendiğine göre bayağı bir fark edebiliyor. Öyle ki bir çay bardağı demleme veya sallama siyah çay, 5 ila 35 mg kafein içerebiliyor. Bu durumda içtiğiniz çayın miktarı ve özelliklerine göre tahmin yürütmek size kalıyor.

Çok çay içmeyen ve kafeine alışkın olmayan kişilerde anlattığımız yan etkiler daha kolay ortaya çıkabiliyor. Böyle hassas kişiler aniden çok fazla çay içmekten kaçınmayı tercih edebilir. Çaya alışmış tiryakiler için ise başka bir problem var: Kafeine bağımlılık.

Kafein Bağımlılığı 

Kafein beyinde yorgunluk hissine yol açan adenozin adlı bir molekülü engelleyerek zihninizin yorgunken bile verimli çalışmasını sağlar. Ancak sürekli kafein alan beyin zamanla bağımlı olur ve konstantre olup işinizle gücünüzle uğraşacak kuvveti bulabilmek için çaya muhtaç hale gelirsiniz. Çay tiryakilerinin çay içmeden duramamasının sebebi işte bu kafein bağımlılığıdır. Kafein bağımlısı kişiler aniden çay içmeyi bıraktığı zaman aşırı yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü, sinir bozukluğu gibi sıkıntılar kendini gösterir.

Üstelik kafein bağımlısı kişilerde kafeinin etkisi de azalmıştır ve aynı uyarıcı etkiyi görmek için devamlı daha çok çay veya kahve gerekir. Neyse ki kafein bağımlılığı öteki bağımlılıklar gibi tehlikeli bir durum değil. Bir yada iki hafta kafein içeren içecekler tüketmediğinizde beyin normale dönüyor.

Hamile ve Emziren Anneler Doktora Danışmalı 

Görüldüğü üzere çay içerdiği kafein sebebiyle beden ve beyin üzerinde çeşitli etkileri olan bir içecek. Hamile veya emziren bir kadın çay içtiğinde kafein doğrudan veya anne sütü yoluyla bebeğe geçiyor. Anne karnındaki veya yeni doğmuş bebeğin hassas vücudu kafeinin uyarıcı etkilerine karşı tabi ki daha savunmasız. Çay içecek annelerin bunu hatırlaması gerekiyor. Bu arada kafein tüketmenin hamilelikte düşük gibi bazı riskleri az da olsa artırdığı yönünde bazı bulgular da söz konusu. Bir bardak çay içtiyseniz panik yapmaya gerek yok. Riskler uzun süre ve yüksek dozda kafein tüketiminde ortaya çıkıyor. Yine de gebe ve emziren kadınların çay konusunda doktora danışarak hareket etmesi en uygun olan. Çayın kadınlara bir başka olası zararı ise demir eksikliğine ve kansızlığa yol açabilecek özellikleri olması.

Çay Kansızlık Yapar mı? 

Çaydaki bulunan kafein ile tanik asit, bağırsaklara ulaştığında yiyeceklerde bulunan demir mineralinin emilmesini yavaşlatıcı bir etki yapar. Bu yüzden yemek yiyip de üstüne bir bardak koyu siyah çay içtiğinizde yediklerinizdeki demir mineralini tam olarak sindiremiyorsunuz ve demir sindirim sisteminizden geçip boşa gidiyor. Bildiğiniz gibi demir kana rengini veren kırmızı hemoglobin molekülü için gerekli element. Demir eksikliği olunca kansızlık ortaya çıkıyor. Bununla birlikte doğrudan çay içmeye bağlı bir demir eksikliği ve kansızlık çok sık görülen bir şey değil. Ancak sürekli çay içmek, zaten kansızlıktan muzdarip kişilerin durumunu kötüleştirebilir. Bir de kansızlığa daha meyilli insanların bu konuda dikkatli olması lazım, mesela kadınlar… Demir eksikliği ve kansızlık daha ziyade kadınlar için bir problem çünkü kadınların demir ihtiyacı erkeklerin iki katı. Bu yüzden kadınlar için aşırı siyah çay tüketmek iyi bir fikir olmayabilir. Çayın bu olası zararı bazı basit önlemler ile ortadan kaldırılabiliyor. Öncelikle çayı yemekle birlikte, yemekten hemen önce veya hemen sonra içmeyin. Böylelikle demir minerali emilirken sindirim sisteminizde kafein ve tanen bulunmayacaktır. Çaya limon sıkmak ise bir başka sağlıklı tedbir. Limondaki C vitamini demir emilimini artırıp çayın kötü etkisini telafi edebiliyor. Son olarak demir mineralini kırmızı et gibi hayvan ürünlerinden almayı deneyebilirsiniz. Zira çay sadece bitkilerden alınan demire tesir ediyor ve etteki demir farklı olduğu için çay onun emilimini engellemiyor.

Çok Sıcak Çay Kanser Yapabilir 

Ne yazık ki millet olarak çayı yakıcı derecede sıcak içmek gibi bir alışkanlığımız var. Oysa Dünya Sağlık Örgütü’nün 2016 yılında yaptırdığı bir araştırmaya göre 65 C üzeri sıcaklıklarda içilen içecekler ağız, gırtlak ve yemek borusunda kanser riskini yükseltiyor. Aslında siyah çayın kendisi kanserojen değil. Hatta çeşitli kanser türlerinin gelişmesine engel olabilen faydalı bir içecek. Sorun çayın kaynar derecede sıcak olarak yemek borusuna girmesi burada yanıklara sebep olması. Devamlı olarak aynı yerdeki hücreler kaynar suyla tahrip edildikçe bu hücrelerin DNA’ları tabi ki bozulmaya başlıyor ve zamanla kanser hücreleri ortaya çıkıyor. Bu riski ortada kaldırmak ise gayet basit. Tek yapmanız gereken çayı ılık içmek.

Aşırı Şeker Tüketimi 

Eğer çayı bol şekerli içmeyi seviyorsanız gizli bir tehlike ile karşı karşıya olabilirsiniz. Bir çay kaşığı yaklaşık 5 gram şeker içeriyor ve bu şeker çayda çözünerek vücudunuzda hızla kana karışıyor. Böylece kan şekeriniz yükseliyor. Her bardak çaya birkaç şeker atarak içtiğinizi ve bunu günde pek çok kez yaptığınızı düşünün. Bu durumda gün boyunca defalarca kan şekerinizi yükseltmekle kalmayıp gereksiz bir sürü kaloriyi de almış olursunuz. Fazla şeker ise hem insülin direnci yaratarak şeker hastalığı riskini artırır hem de vücudunuz tarafından yağa dönüştürülerek depolanır ve istenmeyen kilolara doğru küçük ama kararlı bir adım teşlik eder.


Çay Dişleri Sarartır mı? 

Çay, aslında bakteri düşmanı bir içecek olduğu için ağız ve diş sağlığı açısından çeşitli faydalar sağlıyor ama çay dişleri sarartırmı, sorusunun cevabı ne yazık ki, evet! Siyah çayda bol miktarda bulunan tanen yada tannik asit olarak bilinen koyu renkli maddeler dişlere kolayca yapışıyor ve çıkmak bilmiyor. İçtiğiniz çay ne kadar koyu renkliyse o kadar çok tanen maddesine maruz kalıyorsunuz ve uzun vadede dişleriniz daha sarı hale geliyor. Sarı dişlerin sağlığa zarar verecek bir duruma yol açtığına dair bir bilgimiz yok ama görüntü açısından bir problem yaratabilir. Çayın diş sarartıcı etkisini azaltmanın veya ortadan kaldırmanın birkaç yolu var. İlk olarak az demli çay içebilirsiniz. Koyu renkli olan kaçak çay ve ithal çaylardan uzak durmak ve Türk çayını tercih etmek de faydalı olabilir. Yeşil çay bir başka seçenek olabilir çünkü aynı bitkiden üretilen yeşil çay renksiz veya açık renkli tanenler içerir ve bunlar daha az leke yapar. Bir başka tedbir ise çay içtikten hemen sonra ağzınızı çalkalamak veya diş fırçalamak. Böylece renkli maddeler dişinize yapışıp kalmadan ortadan kaldırılmış olur

Florozis 

Florozis, flor elementini aşırı dozlarda almakla ortaya çıkan rahatsızlıklara topluca verilen bir isim. Florozis çocuklarda dişlerin yamuk ve lekeli gelişmesine, yetişkinlerde ise kemik erimesi ve romatizma benzeri hastalıklara yol açabiliyor. Çay yaprağı doğal olarak flor içerir. Bu yüzden çayın florozise yol açabileceği konusunda dünya genelinde bir takım endişeler ortaya çıkmış bulunuyor. Ancak normal miktarda içilen siyah çayın böyle bir zararının olduğu yönünde kesin olarak kayda geçmiş bir bulgu ve çalışma olmadığını hatırlatalım. Zaten flor az miktarda gerekli ve dişlere de faydalı bir mineral. Ayrıca flor daha çok, olgunlaşmış çay yapraklarında bulunuyor ve ülkemizde çay yaprakları henüz taze çıkmışken toplanarak yüksek kaliteli çay üretilmesi sayesinde Türk çayındaki flor oranının düşük olduğunu söylemek mümkün. Koyu ve yoğun aromalı ithal çaylarda ise olgun yapraklar bulunabiliyor ve bunların flor oranı yüksek olabiliyor.

Sonuç: Çay İçin Ama Bunları da Bilin 

İster yeşil ister siyah olsun, çay dünyada ve Türkiye’de çok sevilen ve birçok faydaları da olan bir içecek ama çok aşırı miktarda içildiğinde ve çok şeker koymak veya çok sıcak içmek bir sebeplerle tıpkı yeşil çayın zararları gibi siyah çayın da zararları olabiliyor. Hamileler, emzirenler ve çocuklar için de çok iyi bir içecek olmayabiliyor zaman zaman. Bu yüzden yukarıda anlattıklarımızı dikkate alarak ve çayı tanıyıp ne olduğunu bilerek tüketmek hem çay içmekten daha çok keyif almanızı hem de çayın faydasını gerçekten görmeyi mümkün kılacaktır.